Foto door: Jeroen Bijman.

Toen het nog hartje zomer was, begin juli van dit jaar, interviewde ik Lonneke Bijman in haar leuke studentenkamer in Amsterdam. Toen ik haar ontmoette had ze mij verteld over haar ervaring met een hersenschudding en de gevolgen daarvan. Het boeide mij en ik besefte me hoe weinig ik wist van dit onderwerp. Een mooi voorbeeld van een verborgen litteken. Ik zocht haar op en ze vertelde mij haar verhaal.

Laten we beginnen met het begin van dit verhaal. Wat is er precies gebeurd?

In 2017 ben ik in de zomer van mijn fiets gevallen. Na een avond stappen fietste ik naar huis. Ik dacht dat ik iets hoorde, keek om en viel op mijn achterhoofd. De dag erna had ik wel erge hoofdpijn, maar zocht er niks achter. De assistente van de huisarts vertelde me dat ik een lichte hersenschudding had. Ik moest zes weken rustig aan doen. Ik heb dat toen niet gedaan en zo werd het van kwaad tot erger.

Hoe merkte je dat het erger werd?

Mijn hoofd voelde als een steen. Alles was heel vermoeiend. Ik voelde een enorme druk op mijn neus en mijn hoofd. Het voelde alsof mijn hersenen een kloppende spons waren. Mijn zicht was trillerig, ik was bang dat ik mijn hersenen blijvend had beschadigd. Ik bleef alleen maar doorgaan, omdat ik veel verplichtingen had en dingen ook graag wilde afmaken. Pas toen ik op uitwisseling naar Engeland ging werd het echt heel erg. Ik kon maar 3 of 4 uur op een dag iets doen. Alles waar ik naar keek golfde en trilde. Toen ik weer thuis kwam bij mijn ouders stortte ik volledig in. Dat moment kan je vergelijken met een burn-out, die boven op de klachten van de hersenschudding zelf kwam.

Ik kan me goed voorstellen dat je door wil blijven gaan zolang het nog ‘kan’, dat je er niet aan toe wil geven.

Ik kon inderdaad gewoon niet accepteren dat er iets aan de hand was. Ik bleef maar doorgaan en mezelf vertellen dat het na een paar weken wel weg zou gaan. Achteraf snap ik echt niet dat ik dat zo lang heb kunnen doen.

Ja, dat snap ik. Het kan heel moeilijk zijn om aan de handrem te trekken.

Precies, ik had zoiets ook nog nooit meegemaakt. Ik zag het niet in. Pas toen mijn ouders me kwamen bezoeken zagen ze hoe slecht het met me ging. Ze overtuigden me dat ik naar huis moest komen. Een maand later zag ik dat ook in en boekte ik halsoverkop een vlucht naar huis op 31 december. Zelfs toen had ik nog in mijn achterhoofd dat ik in januari terug naar Engeland zou gaan om mijn laatste tentamen te maken. Maar toen ik eenmaal thuis was werd pas duidelijk dat het echt helemaal klaar was. Ik kon niet meer. Er viel een moeheid en rust over me die ik nog nooit heb ervaren. Toen ben ik naar de huisarts gegaan en is het herstelproces begonnen.

En hoelang heeft het dus uiteindelijk geduurd van het ongeluk tot dat moment?

Bijna 6 maanden. En nu zijn we drie jaar verder. Ik geloof echt dat dat komt door hoe ik er in die eerste maanden mee om ben gegaan.

Die eerste momenten thuis, hoe waren die voor je?

Dat heeft echt een grote indruk gemaakt. De eerste dag heb ik echt de hele dag in bed liggen huilen. Ik kon niet bewegen en alleen maar huilen. Dat moment is de inspiratie geweest voor mijn tattoo (Lonneke laat me het kompas zien dat op haar onderarm is getatoeëerd).

Dat moet heel beangstigend zijn geweest.

Ja, dat was het echt. Ik was zo bang dat ik door mijn eigen schuld iets had beschadigd. En ik kreeg alleen maar te horen dat ik ‘gewoon’ rustig aan moest doen. Verder kreeg ik geen informatie dus ik begreep niet goed wat ik verkeerd deed. Voor mijn gevoel deed ik al rustig aan. Nu, achteraf, weet ik pas hoe ik eigenlijk had moeten handelen. Prikkels vermijden, geen TV, boeken, muziek. Af en toe een kleine wandeling en verder rust. Maar dat is mij nooit verteld. Het werd echt niet serieus genoeg genomen en dat heeft uiteindelijk dus ook voor veel meer schade geleid. Toen ik bij mijn ouders kwam kon ik al die dingen ineens helemaal niet meer. Ik kon geen TV meer kijken omdat dat veel te veel pijn deed. Dagen heb ik in het donker in bed moeten liggen. Omdat ik er aan toe kon geven werd het allemaal veel erger. Het heeft een maand geduurd voor ik weer muziek kon luisteren.

De hulp die je hebt gekregen was dus eigenlijk heel slecht.

Ja, de assistentes bij de praktijk van mijn huisarts hebben me niks verteld. Ik hoefde niet eens langs te komen. Als ik dat wel had gedaan, had ik het waarschijnlijk zelf ook serieuzer genomen. Pas toen ik hier in Nederland zelf bij de huisarts kwam (6 maanden later) werd ik doorverwezen naar Heliomare (een hersenstichting). Hier moest ik heel lang wachten en werd me nog steeds niet veel meer duidelijk. Ik snapte het allemaal nog steeds niet helemaal. Uiteindelijk werd er een hersenscan gemaakt en die heeft me pas gerustgesteld. De neuroloog vertelde me dat mijn hersenen gezond waren en dat ik zou herstellen. Dit was dus pas een jaar na de val.

Het lijkt me erg gevaarlijk als mensen er zo lang mee moeten rondlopen zonder te weten wat ze moeten doen of wat er speelt.

Jazeker, ik heb zo vaak gedacht: wat als ik wel had geweten wat ik had moeten doen? Wat als ik wel de goede hulp had gehad? Ik denk vooral dat de psychische spanning ook veel schade aanrichtte. Omdat ik zo bang was en niet snapte wat er aan de hand was kwam er op een gegeven moment een hele gekke spanning en verkramping in mijn gezicht en het duurde lang voordat ik snapte waar dat vandaan kwam. Ik maakte mezelf gek door de onzekerheid, de angst en het dagenlang in een verkeerde houding op bed zitten. Maar ik dacht dat dit ook met de hersenschudding te maken had. Toen heb ik ook een tijdje een psycholoog gezien (uiteindelijk meer dan een jaar) en die heeft me geholpen heel rustig weer dingen op te bouwen. Ook een algemene fysiotherapeut heeft me toen geprobeerd te helpen, maar de echte stappen kon ik pas zetten met een manueel therapeut (grote dank aan Sido Vleer van Fysiofysiek) en later hebben dry needling behandelingen ook erg geholpen.

Zo lastig kan het zijn dat je het altijd helemaal zelf moet uitvogelen hè? Je hebt eigenlijk behoefte aan iemand die het je gewoon verteld.

Ja dat vond ik ook het lastige. Ik heb alles zelf moeten ontdekken en dat had ik nooit verwacht.

Die stress veroorzaakte bij jou dus ook die spanning?

Ja, ik had geen idee hoe het werkte. Ik schoof alles gewoon op de hersenschudding en ik maakte mezelf helemaal gek en bang met onzekerheid. Mijn vader gelooft ook wel dat ik zonder de hersenschudding ook in een burn-out terecht was gekomen. Dat de hersenschudding alleen de druppel was. Ik geloof dat daar wel iets in zit, maar dat het dan misschien veel later pas was gebeurd.

Hoe is dat vandaag dan voor je? Wat merk je nu nog van de burn-out klachten en van de hersenschudding?

Een voorbeeld is studeren. Ik kan gewoon echt niet meer uren achter elkaar achter een computer zitten. Ik ben in februari ook weer uitgevallen, omdat het me opnieuw teveel werd. Vroeger had ik daar nooit last van. Nu kan ik dat gelukkig wel goed aanvoelen en luister ik er ook naar. Een ander voorbeeld is mijn stage. Ik ga in september stage lopen en maak me daar wel zorgen om, vier dagen in de week werken. Maar ik zorg dat ik rustmomenten heb in de week. Ik neem op tijd pauze. Ik mediteer. Ik doe veel oefeningen voor mijn spieren. Structuur is ook heel belangrijk voor me. Ik kan ook bijvoorbeeld nog steeds niet zomaar spontaan uit gaan. Ik drink wel af en toe, maar moet dat vaak wel goed inplannen en ben dan de volgende dag niet veel waard.

Maar fysiek kan dat wel gewoon met de hersenschudding?

Ja dat kan prima. Dat doe ik ook al wel weer sinds het begin af en toe eigenlijk.

Het is dus meer vanwege de burn-out dat je daarmee op moet passen.

Eigenlijk kan je de gevolgen die ik nu nog ondervind niet eens zo simpel opsplitsen in burn-out en hersenschudding. Alles loopt door elkaar en inmiddels ben ik gediagnosticeerd met post-commotioneel syndroom. Dat omvat eigenlijk alles. Het hele zenuwstelsel is ontregeld en mijn hersenen kunnen nog steeds prikkels niet goed filteren, maar het gaat ook om hoe ik er zelf bewust mee omga. Oftewel het is heel complex.

En zou je dan zeggen dat de hersenschudding de oorzaak of het gevolg was van de burn-out?

Ik zou zelf wel zeggen de oorzaak. De burn-out is ontstaan door het te lang rondlopen met de hersenschudding. Daarnaast de angst en de stress die het opleverde. Bij de psycholoog heb ik toen ook erg veel geleerd. Dat het enige wat telt echt is hoe jij je voelt en wat jij wil doen met je leven. Wat anderen doen is echt niet belangrijk. Ik was toen nog veel bezig met mezelf vergelijken. En toen het zo slecht met me ging werd dat natuurlijk nog even meer versterkt. Maar wat dat me heeft geleerd is me nu nog steeds zo waardevol.

Ja, dat vond ik ook zo mooi dat je dat zei, dat je eigenlijk heel dankbaar bent dat het is gebeurd. Zou je het willen veranderen als je dat kon?

Moeilijk. Ik ben inderdaad heel dankbaar wat het me heeft gebracht, maar het had van mij wel wat later mogen gebeuren. Ik had nog wel iets langer in die onbezorgdheid willen leven. Maar ik zou het niet ongedaan willen maken, want het heeft me echt gevormd tot wie ik ben. Ik ben er denk ik een stukje volwassener van geworden. Soms is dat ook lastig, omdat ik niet zelden het gevoel heb dat ik niet meer echt kan levelen met leeftijdsgenoten.

Zeker. Je bereikt een bepaalde volwassenheid die veel anderen nog niet hebben bereikt op onze leeftijd.

Klopt. Maar ik merk wel dat ik me veel gelukkiger voel dan voordat dit gebeurde. Ik waardeer kleine dingen meer en voel meer dankbaarheid voor dingen die ik kan doen. Het voelt alsof ik wel heb aangeraakt waar het leven om draait. Je leert wat belangrijk is en wat niet.

Je leert om veel minder met de toekomst bezig te zijn. Je leeft veel meer in het nu. Bijna leert het je hetzelfde als een ‘bijna dood ervaring’. Het is niet hetzelfde, maar zo kan het wel voelen.

Inderdaad, ik was mezelf echt wel een beetje kwijt voordat dit gebeurde. Nu heb ik veel meer geleerd wie ik ben en wat ik leuk vind. Daarnaast kan ik ook veel beter verbinden met mensen. Het leven is een stuk intenser geworden, op een positieve manier. Ik heb ook leren inzien dat iedereen maar wat doet. Je weet nooit wat er bij mensen van binnen leeft.

Je gaat ook inderdaad mensen aantrekken die een beetje op hetzelfde level zitten.

Zeker. Bij die mensen voel je je ook een stuk comfortabeler. Ik vond dat in het begin ook wel lastig, omdat ik bang was dat anderen mij zwak vonden. Ik ging kijken vanuit de bril van de ‘anderen’, die niet op dat level zitten. Zeker toen ik nieuwe mensen leerde kennen. Toen moest ik gaan uitleggen dat ik ‘niks’ deed. Een voorbeeld is toen een meisje mij laatst vroeg wat ik dan deed in de week, omdat ik drie avonden per week dansles wel veel vond. Toen ik zei dat ik anderhalve dag werkte en verder alleen twee keer in de week danste had ik meteen het gevoel dat ik dat moest verantwoorden met mijn hersenschudding. We moeten eigenlijk echt niet zo denken over onszelf, maar tegen onszelf praten zoals we ook tegen een goede vriendin zouden praten. Niet streng zijn tegen jezelf als je liever een dag thuis wil zitten dan met vrienden afspreken.

Het is wel heel goed als je dat kan voelen, wanneer jij liever een dag thuis wil zitten. Dat je je eigen behoefte kan onderscheiden van wat anderen willen of verwachten.

Ja, grappig dat je dat zegt. Hiervoor kon ik dat helemaal niet goed, nu beter. Het is wel voortgekomen uit een fysieke noodzaak dat ik dat redelijk onder de knie heb gekregen, maar dat maakt het niet minder waardevol.

Het enige wat ik dan nog aan je wou vragen was: wat was de grootste les die je eruit heb gehaald?

Het luisteren naar mezelf op zowel mentaal als fysiek niveau. Dat heb ik heel erg geleerd en brengt me ook heel veel. Daardoor merk ik dat ik meer in het moment leef.

Dat was het! Ik vond het een heel bijzonder gesprek en het heeft mij een kijkje gegeven in een wereld waar ik niet zoveel vanaf wist. Inmiddels is Lonneke bezig met een intake bij Reade, een revalidatiecentrum voor onder andere niet-aangeboren hersenletsel (NAH). Fulltime dagen stage bleek niet haalbaar en momenteel bouwt ze op vanuit een basis met halve dagen. Heb je vragen voor Lonneke? Mail dan even naar tessa@honestli.nl.

Over Tessa

Hoi, mijn naam is Tessa. Ik ben 24 jaar en woon in Amsterdam. Uit eigen ervaring is bij mij de ambitie ontstaan om een platform als Honestli op te richten. Ik heb zelf een aantal dingen meegemaakt en weet daarom hoe belangrijk eerlijkheid en openheid is in het overkomen van veel verschillende problemen en in het verbinden met de mensen om je heen. Ik hoop dat we hier veel verschillende mensen mee kunnen helpen en dat jij daar een van bent!

Heb je vragen over mijn interview of wil je iets aan me kwijt? Je kunt me bereiken via e-mail op tessa@honestli.nl of bellen op 020 - 21 01 481